1. ENERJİ VERİMLİLİĞİ
Enerji verimliliği, tüketilen enerji miktarının, üretimdeki miktar ve kaliteyi düşürmeden, ekonomik kalkınmayı ve sosyal refahı engellemeden en aza indirilmesidir. Daha geniş bir biçimde açıklanacak olursa; ısı ve elektrik gibi enerji kayıplarını önlemek, atıkların geri kazanımı ve değerlendirilmesi ile veya ileri bir teknoloji kullanılarak üretimi düşürmeden enerji sarfiyatının azaltılması, enerji geri kazanımı ve daha verimli kaynakların kullanımı gibi önlemler bütünüdür. Yani asıl amaç birim ürün miktarında enerji tüketimini azaltmaktır.
Enerji verimliliğini sağlamanın çok çeşitli alanları ve yolları vardır. Verimliliği arttırmak için kullanma alışkanlıklarımızı değiştirebilir ya da enerjiyi harcayan aletler ileri teknoloji kullanılarak üretilmiş daha verimli yeni modelleriyle değiştirilebilir. Enerji harcayan ürünleri gereksiz yere kullanmamak, ihtiyaç kadar kullanmak ve lüksten kaçınmak verimliliği bir miktar arttıracak olsa da ileri teknoloji ürünü verimliliği yüksek yeni ürünleri kullanmak çok daha fazla enerji tasarrufu sağlar. Enerji tasarrufunun yapılabileceği alanlar ise çok geniştir. Sanayiden evlere kadar her yerde; ulaşımdan ısıtmaya, aydınlatmadan üretime her gereksinim için enerji verimliliğinin etkisi büyüktür.
2. ENERJİYİ NEDEN VERİMLİ KULLANMALIYIZ?
Enerji verimliliği temel olarak doğal dengenin korunması için önem arz eden bir uygulamadır. Bugün, enerjiyi sağladığımız temel kaynaklardan olan fosil yakıtların kullanımının ne denli tehlike oluşturduğu ve bu yakıtların tükenebilir enerji kaynağı kategorisinde olup bir gün mutlaka tükeneceği gerçeği ile karşı karşıyayız. Fosil yakıtların kullanımı ile ortaya çıkan sera gazı emisyonları, geleceğimizi tehdit eden küresel ısınmanın tetikçisi olup şimdiden tehlikeyi gözler önüne sermektedir. Ülkemizin 2011 yılı elektrik enerji üretimine baktığımızda; yaklaşık olarak %75’i fosil yakıtlı kaynaklardan üretilmiştir. Bunun da %45’i doğal gazlı santrallerden, %18‘i yerli kömürle çalışan santrallerden, %10’u ithal kömür ile çalışan santrallerden, %1,67’si de sıvı yakıtlı santrallerden üretilmiştir. Bu değerleri topladığımızda yaklaşık olarak %75’i termik santrallerden üretilmektedir. Geriye kalan %25’i hidrolik dahil olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilmiştir. Şekil 2’de bu değerler görülmektedir. Bu değerler Türkiye’nin emisyon değerlerini arttırmaktadır. Termik santrallerde 1 kWh elektrik enerji üretimi için çevreye ortalama olarak 0,4 kg CO2 salınır. Fakat tek tek yakıtlara baktığımızda yerli kömürlü santrallerde bu değer 0.59 kg CO2’ye ulaşır. Doğal gazlı santrallerde ise birim kütle için 0,181 kg CO2’ye ulaşır.
Bunun yanı sıra enerji verimliliğinin bir aileden koca bir ülkeye kadar önemli bir ekonomik etkisi vardır. Enerjinin verimli kullanılması ile ailenin enerjiye harcadığı ücret azalarak ekonomik olarak yarar sağlar. Daha büyük bir çerçeveden bakılırsa da ülkedeki enerji verimliliği ile ithal edilen enerji ve enerji kaynaklarının azalması ile dışa bağımlılık azalacaktır.
3. KONUTLARDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ
Günlük yaşantımızın her alanında olduğu gibi evlerimizde alacağımız birtakım önlemler ve yeniliklerle enerji sarfiyatını azaltmamız mümkündür. Evlerde kullanılan enerjinin yaklaşık yüzde 20’si elektrikli ev aletleri tarafından tüketilir. Kullandığımız ev aletlerinin verimli olanlarının kullanılması ile elektrik faturasında önemli bir azalma olacaktır. Bu azalma ile ev ekonomisinin düzelmesinin yanı sıra ülke ekonomisine ve çevrenin korunmasına dahi katkı sağlayacaktır. İleri teknoloji bu aletler enerji verimliliğinin yanında çeşitli yararları da vardır. Mesela buzdolabı daha gürültüsüz çalışacak ve daha az buzlanma yapacaktır. Aynı şekilde diğer ev aletleri de gürültünün yanı sıra daha verimli çalışacaklardır. Eski aletlerin yenileriyle değiştirilmesi kısa vadede ekonomik olarak pahalı olabilir. Ancak verimlilik sayesinde faturaya yaptığı etkiyle uzun vadede kendisini amorti edecektir.
Standart elektrikli ev aletlerinin kullanımı, enerji verimliliği sağlayan elektrikli ev aletlerinin (A++) kullanımı, çok zamanlı tarifeye göre standart ve enerji verimliliği sağlayan aletlerin kullanımı ile ilgili üç senaryo şu şekildedir.
3.1. Standart Elekrikli Ev Aletlerinin Kullanımı
Tablo 1. Standart Ev Aletlerinin Enerji Tüketimi
| Standart Elektrikli Ev Aletleri | Güçleri | Varsayımlar | Enerji |
| Buzdolabı | 120 W | Günde 24 saat, 30 gün | 86.4 kWH |
| Çamaşır Makinesi | 2200 W | Haftada 2.5 saat, 4 hafta | 22 kWH |
| Bulaşık Makinesi | 1500 W | Haftada 2.5 saat, 4 hafta | 15 kWH |
| Ketıl | 1500 W | Günde 0.1 saat, 30 gün | 4.5 kWH |
| Bilgisayar | 70 W | Günde 2 saat, 30 gün(3 adet) | 12.6 kWH |
| Aydınlatma | 52 W(1 Ampul) | Günde 2 saat,30 gün(x3)Günde 1 saat,30 gün(x3) | 14 kWH |
| Süpürge | 2000 W | Haftada 0.25 saat, 4 hafta | 2 kWH |
| Davlumbaz | 200 W | Haftada 0.5 saat, 4 hafta | 0.4kWH |
Bu varsayımlarla toplam enerji harcaması 157 kWH’tir. TEDAŞ’ın tarifesinden alınan veriye göre enerjinin fiyatı 31 kr/kWH’tir. Buna göre bu enerji harcamasının bedeli 48.6 TL olacaktır.
3.2. Enerji Verimliliği Sağlayan(A++) Ev Aletlerinin Kullanımı
Tablo 2. Enerji Verimliliğine Sahip(A++) Ev Aletlerinin Enerji Tüketimi
| Enerji Verimliliği Sağlayan(A++) Elektrikli Ev Aletleri | Güçleri | Varsayımlar | Enerji |
| Buzdolabı | 30 W | Günde 24 saat, 30 gün | 21.6 kWH |
| Çamaşır Makinesi | 1000 W | Haftada 2.5 saat, 4 hafta | 10 kWH |
| Bulaşık Makinesi | 900 W | Haftada 2.5 saat, 4 hafta | 9 kWH |
| Ketıl | 1500 W | Günde 0.1 saat, 30 gün | 4.5 kWH |
| Bilgisayar | 70 W | Günde 2 saat, 30 gün(3 adet) | 12.6 kWH |
| Aydınlatma | 52 W(1 Ampul) | Günde 2 saat,30 gün(x3)Günde 1 saat,30 gün(x3) | 6.2 kWH |
| Süpürge | 2000 W | Haftada 0.25 saat, 4 hafta | 2 kWH |
| Davlumbaz | 200 W | Haftada 0.5 saat, 4 hafta | 0.4kWH |
Bu varsayımlarla toplam enerji harcaması 66.3 kWH’tir. TEDAŞ’ın tarifesinden alınan veriye göre tek zamanlı tarifede enerjinin fiyatı 31 kr/kWH’tir. Buna göre bu enerji harcamasının bedeli 20.5 TL olacaktır.
Buna göre aylık enerji tasarrufu 28.1 TL olacaktır.
Standart buzdolabı, çamaşır makinesi ve bulaşık makinesi enerji verimliliği yüksek olan yeni modelleriyle yer değiştirildiğinde yeni makinelerin alınması için harcanacak ücreti yaklaşık olarak 4500 TL olarak varsayalım. Aylık olarak kazancımız 28 TL ise 160 ayda bu harcama amorti edilir. Yani bu da yaklaşık olarak 13 yıla tekabül eder.
3.2. Çok Zamanlı Tarifeye Göre Standart ve Enerji Verimliliği Sağlayan Ev Aletlerinin Kullanımı
Çok zamanlı tarife, günün belirlenmiş olan farklı zaman dilimlerinde tüketilen elektrik enerjisi için, ilgili bileşenlerden oluşan ve farklı zaman dilimleri için farklı fiyat uygulanan tarifedir. Çok zamanlı tarifelerin uygulanması bakımından;
Gündüz dönemi : 06:00 – 17:00
Puant dönemi : 17:00 – 22:00
Gece dönemi : 22:00 – 06:00 saatleri arasındaki dönemlerdir.
Çok zamanlı tarifenin ücretlendirmesi bakımından;
Gündüz dönemi: 29.3 kr/kWH
Puant Dönemi: 45.4 kr/kWH
Gece Dönemi: 17.6 kr/kWH
Çok zamanlı tarifenin uygulanabilmesi için, müşterinin çok zamanlı ölçüm yapan sayacının bulunması gerekmektedir. Tarifeye ilişkin detaylar yine TEDAŞ’tan alınmıştır.
Tablo 3. Çok Zamanlı Tarifeye Göre Standart ve Enerji Verimliliği Sağlayan Ev Aletlerinin Karşılaştırılması
| Standart Elektrikli Ev Aletleri | Enerji Verimliliği Sağlayan Elektrikli Ev Aletleri | |||||
| Gündüz | Puant | Gece | Gündüz | Puant | Gece | |
| Buzdolabı | 39.6 kWH | 18 kWH | 28.8 kWH | 9.9 kWH | 4.5 kWH | 7.2 kWH |
| Çamaşır Makinesi | 22 kWH | 10 kWH | ||||
| Bulaşık Makinesi | 15 kWH | 9 kWH | ||||
| Ketıl | 1.5 kWH | 1.5 kWH | 1.5 kWH | 1.5 kWH | 1.5 kWH | 1.5 kWH |
| Bilgisayar | 4.2 kWH | 4.2 kWH | 4.2 kWH | 4.2 kWH | 4.2 kWH | 4.2 kWH |
| Aydınlatma | 7 kWH | 7 kWH | 3.1 kWH | 3.1 kWH | ||
| Süpürge | 2 kWH | 2 kWH | ||||
| Davlumbaz | 0.4 kWH | 0.4 kWH | ||||
Buna göre standart elektrikli ev aletlerinin kullanımında bu varsayımlara göre çok zamanlı tarifenin kullanılması durumunda fatura bedeli 41.6 TL olacaktır. Yani normal tarifeye nazaran 7 TL/ay gibi bir tasarruf sağlanacaktır.
Enerji verimliliği sağlayan ev aletlerinin bu varsayımlara göre çok zamanlı tarife ile kullanılması durumunda ise fatura bedeli 18 TL olacaktır. Yani normal tarifeyle kıyasladığımızda 2.5 TL/ay gibi bir tasarruf söz konusudur.
Çok zamanlı tarifenin kullanılması ile yeni alınacak olan A++ ev aletlerinin amorti süresini hesaplayacak olursak;
Standart ev aletlerini normal tarife ile kullandığımız zaman ödediğimiz 48.6 TL’lik fatura ile A++ ev aletlerini çok zamanlı tarife ile kullandığımız zaman ödediğimiz 18 TL’lik fatura arasında toplam 30.6 TL’lik bir fark olacaktır. 4500 TL’ye aldığımız A++ ev aletlerinin fiyatını 147 ayda amorti ederiz. Bu da yaklaşık olarak 12 yıla tekabül eder.
4. SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Varsaydığımız kullanım verilerine göre standart ev aletlerinin normal tarife ile kullanılmasıyla elektrik faturası 48.6 TL olacaktır. Bu ev aletlerinin yerine 4500 TL ödeyerek enerji verimliliği sağlayan yani A++ elektrikli ev aletleri aldığımızı ve bu aletleri normal tarife ile kullandığımızı düşünürsek faturanın 20.5 TL olacağını hesapladık. Yani aldığımız bu aletler ile faturamızda yaklaşık %57 oranında bir azalma meydana gelmektedir. Faturadaki bu 28.1 TL/ay oranındaki azalma ile 4500 TL’ye aldığımız A++ aletlerinin fiyatını yaklaşık 13 yılda amorti eder.
Çok zamanlı tarifenin kullanıldığını varsayarsak, standart ev aletlerinin kullanımıyla birlikte faturamıza yansıyan harcama bedeli 41.6 TL olacaktır. Yani normal tarifenin kullanımındaki elektrik harcama bedeline kıyasla yaklaşık %14’lük bir tasarruf söz konusudur. A++ ev aletlerinin de bu tarifede kullanımı ile birlikte fatura bedeli 18 TL’ye kadar düşecektir. Bu sayede eski fatura bedeline kıyasla %12’lik bir tasarruf söz konusudur.
En verimli senaryoyu ele alırsak, standart ev aletlerinin normal tarife ile kullanımını A++ ev aletlerinin çok zamanlı tarife ile kullanımını kıyaslarız. İlk opsiyondaki kullanım bedeli 48.6 TL iken ikinci opsiyonda kullanım bedeli 18 TL’ye kadar düşecektir. Bu sayede elde edeceğimiz %63 oranındaki tasarruf gerçekten önemli bir değerdir. Bu değer ile 4500 TL’ye alınan yeni ev aletlerinin bedeli 12 yılda amorti edilecektir. 12 yıllık bir amorti süresi gerçekten uzun bir süredir. Bu da göstermektedir ki ülkemizde yüksek enerji verimliliğine sahip ürünlerin fiyatları yüksektir. Vatandaşların alım gücü bunlara yetmemekte veya öncelik sırasının daha gerilerde olmasına neden olmaktadır.
En iyi senaryo için;
Alınacak bu önlemler ve yapılacak olan değişiklikler ile elektrik harcamasındaki değerlerin nasıl değiştiğini görmüş olduk. Bu sayede sağlanacak kazanç aile ekonomisi için önemli olacaktır. Bu uygulamaların tüm ülkeye yayılması durumunu düşündüğümüzde elde edilecek olan kazanç gerçekten ekonomik olarak ülke için çok çok önemli bir adım olacaktır. Ülkenin enerji ve enerji kaynakları için dışa olan bağımlılığı azalacak, bu gelir ülke ekonomisi için önemli bir fayda sağlayacaktır. Bunun yanında bu enerji verimliliği sayesinde fosil yakıtların kullanımı azalacaktır. Bu değişiklikler sayesinde dünya daha temiz ve daha yaşanır bir yer haline dönecek, yeni nesiller için bir umut olacaktır. Olaya geniş çerçeveden bakıldığında yapacağımız bu değişikliklerin az ve parasal bir getirisi olacağını düşünsek de ne kadar çok şeyi etkileyeceğini görmüş olacağız.
Murat Koşar | YTÜ Makine Mühendisliği
Kaynaklar:
- Konutlarda Enerji Verimliliği, Doç.Dr.Zehra Yumurtacı
- tedas.gov.tr
